Deurtje open, deurtje toe

De spellenmarathon was een succes, laat dat duidelijk zijn. En gelukkig kan ik genieten van mensen te zien spelen: mensen die zich amuseren, mensen die het naar hun zin hebben. Dat is goed, want dat verdringt dan een beetje mijn wrang gevoel. Niets om je zorgen over te maken hoor, want dat wrang gevoel komt simpelweg door het besef dat mijn spellenvoorkeur nu eenmaal zo afwijkend is. Ik ben gewoon op het verkeerde continent geboren. In Noord-Amerika had ik als die-hard ameritrasher vast een boel gelijkgezinden gevonden, in Vlaanderen ligt dat lichtjes anders. Op Spiel liep ik trouwens rond met eenzelfde gevoel: die zondvloed aan eurogames, ik loop er niet warm meer van.

Inderdaad, niet meer, want ooit, zo’n twintig jaar geleden, ben ook ik begonnen met de typische eurogames. Daarvoor speelde ik al hoor, maar vooral schaken en stratego, soms eens go en eind jaren negentig heb ik, via GIPF (1996) en andere abstracte spellen, uiteindelijk ook Catan (1995) (en Catan: Het kaartspel (1996)) leren kennen. Ik vermeld expliciet het kaartspel omdat net dat spel “mijn” gateway-spel was, het spel dat mij definitief in de (toen nog Duitse) wereld van eurogames heeft binnengeloodst.

Zo heeft iedereen wel zijn gateway-spel, het spel dat een opstapje was, dat een deur opende. Het is gaandeweg ook een vaste term geworden, gateway-spel, en het staat voor een spel dat een ideale introductie vormt voor mensen die niet echt veel spelen: korte, eenvoudige en duidelijke regels, een relatief korte en aangename speelduur, geen of amper dode tijd en vooral net voldoende diepgang en spanning om “de beginner” een uitdaging te bieden. Sommigen beweren ook dat een gateway-spel een typische mengeling heeft van tactiek, strategie en geluk, waarbij vooral dat laatste door de onvoorspelbaarheid iedereen in staat stelt te winnen, of je nu een doorwinterde speler bent of niet, of je nu voorkennis hebt of niet.

Ben je nog gek (of nieuw) genoeg om op een forum de vraag naar leuke gateway-spellen te posten, dan krijg je -in willekeurige volgorde- vast deze spellen voorgeschoteld: Catan, Carcassonne, Ticket to Ride, Dominion, Stenen Tijdperk, Fresco, Alhambra, Pandemie, Istanbul en natuurlijk sinds kort Azul. Ja, ik breek het lijstje daar maar af, want ik kan eigenlijk nog wel even doorgaan. Gateway-spellen, je kent ze vast wel, ze openen deuren.

Er is echter een ander gek fenomeen dat veel minder gekend is, misschien omdat veel minder mensen het tegenkomen. Er zijn immers spellen die deuren sluiten. Deze spellen zijn ook een opstapje of beter, een konijnenhol dat je, net zoals Alice, naar een ander Wonderland transporteert. Alice heeft lang gezocht naar de weg terug, in spellenland is er echter zelden een weg terug. Spelers die zulk spel spelen, zullen er vaak nostalgisch aan terugdenken als een eyeopener, maar niets is minder waar. Die spellen openen helemaal niet je ogen, ze zetten je oogkleppen op en laten je nog maar in één richting kijken zodat je niet meer wegraakt uit het vervloekte Wonderland.

Het bekendste voorbeeld van zulk spel, dat onverbiddelijk de deur achter je dichtgooit, is 1830 (of om het even welke 18xx eigenlijk). Spelers die hun eerste partijtje uitzitten kunnen twee kanten uit: “nooit meer” en stampen daarmee met hun voet wat aarde in de konijnenpijp waardoor die voorgoed dichtgestopt wordt of net “waarom ken ik dit nu pas” en tuimelen doldwaas het wrede Wonderland in, zonder weg terug. Er worden deuren gesloten, dat kan ik je wel zeggen. Geen open geest meer, geen wijde blik, maar focus, oogkleppen op en high worden op je nieuwe vondst. Menig speler heeft zijn halve (of hele) collectie te koop gezet na zulke eyeopener… Vlam, de deur slaat dicht.

Veel gevaarlijke spellen zijn zogenaamde nichespellen. 18xx is er een goed voorbeeld van, maar veel wargames doen min of meer hetzelfde. GMT Games heeft zowat driekwart van mijn spellenkast tot stofvangers herleid. De politieke spellen (zoals Twilight Struggle), de COINs (zoals Colonial Twilight), de block wargames (zoals Fields of Despair), ze hebben mijn interesse alleen maar vernauwd. Ik maak mezelf soms wijs dat ze mijn blik verruimd hebben, maar niets is minder waar. Het stapelje spellen dat ik echt nog wil spelen, is kleiner dan ooit. Ook Fantasy Flight Games heeft een fikse duit in het zakje gedaan. De twee coöperatieve Living Card Games, Lord of the Rings en Arkham Horror, hebben zowat elk ander coöperatief spel tot een smaakloos aftreksel herleid. De verhaallijn, de spanning, de sfeer, ze maken deze spellen ultraverslavend, ze laten je snakken naar meer. Meer van hetzelfde welteverstaan, want die deur knalt keihard dicht… in je gezicht.

Bezint eer ge begint!